Integracja

        • Jak pomóc dziecku z ADHD?

        •  

          WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW

          Praca z dzieckiem z zespołem deficytu uwagi  i nadmiernej aktywności ruchowej

          Zespół deficytu uwagi i nadmiernej aktywności ruchowej (attention deficit hyperactivity disorder, ADHD) jest zaburzeniem neurologicznym, warunkowanym czynnikami genetycznymi, biologicznymi i psychospołecznymi. Zaburzenie to jest przewlekłe i ma istotny wpływ na jakość życia jednostki, gdyż uniemożliwia wykorzystanie zdolności intelektualnych, ogranicza osiąganie potencjalnych sukcesów szkolnych i zawodowych, a także często wywołuje negatywne reakcje w środowisku społecznym.

          Uczeń z ADHD ma trudności w wykonywaniu i stosowaniu się do poleceń nauczyciela, wykonywaniu zadań, w pozostawaniu w jednym miejscu przez dłuższy czas i słuchaniu oraz przestrzeganiu zasad obowiązujących w klasie. Bez skutecznej interwencji i pomocy rodziców oraz nauczycieli problemy te mogą utrudniać dziecku zdobywanie nowych umiejętności i powodować rozwój dysfunkcyjnych zachowań w relacjach z nauczycielami oraz rówieśnikami.

          Oto kilka wskazówek, które mogą rodzicowi pomóc w radzeniu sobie z ADHD u dziecka (plan działań korygujących zachowanie):

          Lp.

          Cel działań korygujących

          (Co rodzic/opiekun musi zrobić?)

          Założenia programu korygującego

          (Jak rodzic/opiekun powinien to zrobić?)

          1.

          Kształtowanie umiejętności radzenia sobie z reakcjami emocjonalnymi

          Naucz dzieci rozpoznawać sytuacje, które prowadzą do zachowań afektywnych i (jeśli to możliwe) unikać ich. Staraj się odwracać uwagę dziecka od sytuacji, która doprowadziła do silnych emocji. Jeżeli emocje już się pojawiły, nie interweniuj, lecz czekaj, aż dziecko się uspokoi.

          Dziecko uspokaja się szybciej, jeśli widzi, że jego zachowanie nie przyniosło oczekiwanego efektu, a rodzic pozostaje spokojny, bez negatywnej reakcji i gróźb.

          2.

          Właściwa organizacja przestrzeni do nauki

          Pokój jest bardzo ważnym czynnikiem w sposobie funkcjonowania dziecka. Oświetlenie, meble, aranżacja miejsc siedzących, kolor ścian i elementy wizualne powinny być starannie przemyślane, aby nie stanowiły elementów rozpraszających uwagę dziecka.

          Należy nieustannie kontrolować poziom skupienia uwagi dziecka, przywracać ją w chwili rozproszenia.

          3.

          Umiejscowienie biurka w pokoju

          Miejsce powinno być oddalone od okna, tablicy ze zdjęciami lub plakatami. Na biurku powinny znajdować się tylko rzeczy niezbędne do wykonania danego zadania (np. tylko książka i ołówek).

          Nie powinny na nim stać żadne inne przedmioty (np. piórnik, telefon, zabawki, nieużywane zeszyty itp.). W pokoju należy ograniczyć liczbę bodźców zewnętrznych, takich jak telewizor czy głośna muzyka.

          4.

          Podejście indywidualne

          Ważne jest, aby nie narażać dziecka na sytuacje porażki. Zmniejsz obciążenie pracą dziecka tak, aby odpowiadało jego zdolności do koncentracji uwagi. Przydzielaj zadania odpowiednie do wieku, ale dostosowane do jego możliwości.

          Należy podczas nauki umożliwić dziecku drobną aktywność ruchową, poprzez ściskanie gniotka w trakcie odrabiania lekcji czy czytania lektury, zmiany pozycji siedzenia, cichego wiercenia lub wprowadzanie krótkich przerw wypełnionych aktywnością ruchową itp.

          By ukierunkować potrzebę ruchu można zaproponować dziecku udział w różnych zajęciach sportowych lub ruchowych. Nie zmniejszą one zapotrzebowania na ruch, ale sprawią, że stanie się on celowy i aprobowany.

          5.

          Podawanie instrukcji w sposób jasny i spokojny

          Ustalaj rutynowy tryb dzienny i modyfikuj go w jak najmniejszym stopniu w ciągu tygodnia. Staraj się zapoznawać dziecko z programem zajęć na początku każdego dnia.

          Utrzymuj z dzieckiem kontakt wzrokowy przy wyjaśnianiu zadań. Poproś go o swobodne powtórzenie pytania lub zadania; upewnij się, że zrozumiał wyczerpująco zadanie i jego sens czy pytanie. Często zdarza się, że konieczne jest wielokrotne powtarzanie instrukcji a rodzic powinien wtedy zachować spokój.  

          6.

          Pomoc w organizacji pracy

          Podziel większe zadanie na odrębne jednostki, które rozwiązuje się stopniowo. Podziel zadania długoterminowe na kilka mniejszych zadań z określonym terminem realizacji.

          Upewnij się, że podczas odrabiania zajęć dziecko ma na biurku tylko  te pomoce dydaktyczne, które  są mu aktualnie potrzebne.

          Pomóż mu ćwiczyć następujące umiejętności: organizowanie materiałów szkolnych i przestrzeni do nauki, organizowanie i selekcjonowanie zadań według ważności, planowanie i realizowanie celów krótkoterminowych.

          7.

          Wspieranie dziecka, tworzenie strategii zarządzania zachowaniami

          Rozwijaj niewerbalne komunikaty, takie jak: kontakt wzrokowy, gesty lub inne sygnały, które uczą rozpoznawać warunki wywołujące określone zachowania. Po opracowaniu systemu dziecko może nauczyć się zarządzać swoim zachowaniem, np. stworzenie sygnału do zrobienia pięciominutowej przerwy daje możliwość rozpoznania, kiedy staje się niespokojny lub sfrustrowany i zapobiega eskalacji zachowań. System ten jest najbardziej efektywny,  jeśli jest stosowany przed eskalacją lub intensyfikacją zachowania.

          Werbalna informacja zwrotna składa się zarówno z pochwał, jak i wypowiedzi korygujących. Używaj prostych, ale konkretnych zwrotów pochwalnych, które wyraźnie identyfikują pożądane zachowania.

          8.

          Kreatywne, interaktywne

          i atrakcyjne strategie nauczania

          Zwracaj uwagę dziecku przez jego aktywne zaangażowanie w obowiązki domowe, np. powierzaj mu pewne zadania (drobne zakupy, sprzątanie, przygotowanie posiłków itp.).

          Atrakcyjne zadania obniżają częstotliwość występowania negatywnych zachowań. Staraj się zachęcać dziecko do czerpania radości z przyswajania nowej wiedzy i umiejętności.

          9.

          Wiedza i zrozumienie ADHD

          Posiadanie przez rodzica wiedzy o tym, co dzieje się  z dzieckiem z ADHD  jest niezbędne i pomaga mu lepiej zrozumieć dziecko, być cierpliwym i tolerancyjnym oraz radzić sobie z jego zachowaniami.

          Pomocny może okazać się psycholog lub pedagog szkolny, a także specjaliści z poradni psychologiczno-pedagogicznej.

          10.

          Komunikacja z nauczycielem

          Komunikacja między szkołą/nauczycielem a rodzicami dziecka jest bardzo ważna. Pamiętaj, że im lepsza współpraca, tym szybciej możemy spodziewać się przezwyciężania lub złagodzenia trudności w funkcjonowaniu dziecka.

           

          Na szczególną uwagę zasługuje też kwestia ADHD u dziewczynek.  Obecnie coraz więcej kobiet i dziewcząt jest diagnozowanych w tym kierunku, ponieważ pogłębia się zrozumienie tego problemu. Objawy ADHD u dziewcząt są często uważane za cechy osobowości, a nie za ADHD, dlatego często są pomijane. Dziewczynka z ADHD może nadmiernie skupiać się na czymś, co lubi lub w czym jest dobra. Włoży tyle wysiłku i koncentracji w tę jedną rzecz, że rodzice lub nauczyciele mogą odrzucić myśli o ADHD. ADHD u dziewcząt może również objawiać się w mniej oczywisty sposób, który wciąż wiąże się z byciem w ciągłym ruchu, dlatego tak ważna jest dokładna obserwacja dziecka i diagnostyka.

          Należy pamiętać, że każde dziecko z ADHD jest unikalne, dlatego warto eksperymentować i dostosowywać metody oraz strategie w zależności od jego indywidualnych potrzeb. Rodzic powinien szukać pomocy u specjalistów i dołączać do grup wsparcia dla rodzin dzieci z ADHD.

          Wspieranie swojego dziecka i tworzenie odpowiednich narzędzi i środowiska może przynieść znaczące korzyści w jego rozwoju i funkcjonowaniu. Rodzic powinien zapewnić swojemu dziecku wsparcie emocjonalne i budować pozytywne relacje. Powinien stosować skuteczne metody komunikacji, słuchać uważnie i okazywać zrozumienie. Opiekun ma pamiętać, że jego podopieczny może mieć trudności z regulacją emocji, dlatego ważne jest, aby być cierpliwym i empatycznym.

           

          Bibliografia

          Crundwell R., Killu K., Responding to a Student’s Depression, „Educational Leadership” 2010, vol. 68, No. 2, p. 46-51,

          Gueldner B.A., Merrell K.W., Interventions for students with internalizing behavioral deficits [in:] Oxford Handbooks Online 2011, DOI: 10.1093/oxfordhb/9780195369809. 013.0150 (dostęp 16.01.2021),

          Liu J., Chen X., Lewis G., Childhood internalizing behaviour: Analysis and implications, „Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing” 2011, vol. 18, No. 10, p. 884-894, https://doi.org/10.1111/j.1365-2850.2011.01743.x (dostęp 16.01.2021),

          Marchant M.R., Solano B.R., Fisher A.K. et al., Modifying socially withdrawn behavior: A playground intervention  for students with internalizing behaviors, „Psychology in the Schools” 2007, vol. 44, No. 8, p. 779-794, DOI: 10.1002/pits.20265 (dostęp 16.01.2021),

          Bednarska, N. A. (2023), „O tym, jak płeć oraz pochodzenie kulturowe różnicują proces diagnozy osób z ADHD. Edukacja Międzykulturowa” 20(1), 144-155,

          Goodman, D. W. (2010), „ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania  i oceny. Psychiatria po Dyplomie”, 7, 71-82.

             

          Opracowała: Magdalena Draczyńska